 |
| Jovan Rajić (1726-1801) |
Ruski uticaj. Rajić najpotpunije predstavlja prelaznog pisca XVIII v. u našoj književnosti: s jedne strane, on nastavlja tradicije vezane za crkvu, a s druge, traži nove puteve. On je najizrazitiji predstavnik ruskog uticaja u našoj literaturi. U početku XVIII v. Račani su nastavljali tradicije stare srpske književnosti, na srpskoslovenskom jeziku. Međutim u isto vreme Srbi su došli, preko crkve, škola i knjiga, u bliži dodir sa Rusijom. Srpska crkva u Ugarskoj, u velikoj opasnosti od unije, tražila je pomoći od ruske pravoslavne crkve. Stare srpske crkvene knjige počele su nestajati, a na njihova mesta pojavljivale su se ruske crkvene knjige. Tako je ruskoslovenski jezik počeo da zamenjuje srpskoslovenski. Veze sa Rusijom postajale su sve tešnje. Ruski sinod poslao je Srbima učitelja Maksima Suvorova koji je osnovao „Slavjansku školu“ u Karlovcima (1726), i docnije Emanuila Kozačinekog sa još nekoliko učitelja, koji su stvorili „Latinsku školu“ (1733) opet u Karlovcima. Obe ove škole, bogoslovsko-učiteljskog karaktera, bile su veoma kratkoga veka, ali su ipak značile nešto za srpsku crkvenu kulturu. U isto vreme srpski bogoslovi odlaze u Rusiju na školovanje, naročito u Duhovnu akademiju u Kijevu.
Ruske knjige u našoj crkvi, ruske škole i učitelji, obrazovanje naših ćaka u Rusiji, sve je to dalo jedan značajan rezultat u književnosti ugarskih Srba: ruskoslovenski jezik zamenio je skoro potpuno naš crkveni i nije ostao samo u crkvenim knjigama, nego je prešao u znatnoj meri i u dela svetovnog karaktera. Književnost, rađena na ruskoslovenskom jeziku, potpuno je lokalnog karaktera. Ograničila se samo na Srbe u Ugarskoj i dala samo bogoslovska i neka istorijska dela. Ona najbolje pokazuje, koliko je naš narod u XVIII v. bio na istorijskoj prekretnici: nove prilike su zahtevale da se tradicije napuštaju; novi putevi još nisu bili stvoreni. Radi održanja nacionalne kulture moralo se hitno uzimati sve što je moglo, bar za trenutak, da bude oslonac.
